Η λέξη «χειρουργός» προέρχεται από την αρχαία ελληνική και είναι σύνθετη. Αποτελείται από τις λέξεις χείρ (χέρι) και ἔργον (έργο). Υποδηλώνει δηλαδή το γιατρό, ο οποίος με τη χρήση των χεριών του και ειδικών εργαλείων εκτελεί ιατρικές πράξεις (εγχειρήσεις) στους ιστούς του ανθρώπινου σώματος.
Χειρουργική είναι ο κλάδος της ιατρικής επιστήμης που ασχολείται με τις εγχειρήσεις σε όργανα του ανθρώπινου σώματος. H άμεση επέμβαση του ιατρού στο ανθρώπινο σώμα γίνεται με τη βοήθεια ειδικών εργαλείων (ψαλίδια, νυστέρια, τσιμπίδες κ.ά.).
Η χειρουργική, απ’ ότι δείχνουν τα αρχαιολογικά ευρήματα, πρέπει να υπήρξε η πρώτη μορφή ιατρικής. Ήταν δύσκολο να γιατρέψεις με άλλους τρόπους μια πάθηση ή ένα τραύμα. Η μόνη λύση ήταν να αφαιρέσει κανείς το άρρωστο μέρος ή το αντικείμενο που προκαλούσε την ανωμαλία. Όπως φαίνεται, η χειρουργική αναπτύχθηκε στην αρχαιότητα στην Ινδία και βεβαίως στην Ελλάδα. Εξαιρετική ήταν η προσφορά του Ιπποκράτη που για πρώτη ίσως φορά προσέγγισε την ιατρική πάνω σε επιστημονική βάση και έθεσε τα θεμέλια της ιατρικής επιστήμης. Πολλά κείμενα αφιερωμένα στη χειρουργική σώζονται μέχρι σήμερα. Και οι Ρωμαίοι σημείωσαν σε αυτόν τον τομέα της επιστήμης αρκετή πρόοδο και ήξεραν να κάνουν εγχειρήσεις σε πολλά μέρη του σώματος. Στο μεσαίωνα, η χειρουργική γνώρισε πτώση και πέρασε στα χέρια των τσαρλατάνων, των εμπειρικών, που στηρίζονταν μόνο στην επιδεξιότητα και καθόλου στις γνώσεις.
Η σύγχρονη χειρουργική γεννιέται το 18ο αιώνα. Τότε κάνουν την εμφάνισή τους πολλές σχολές χειρουργικής, που σιγά – σιγά, κάλυπταν, μέσα από τη μελέτη και το πείραμα, τις ατέλειες και τις αδυναμίες της επιστήμης. Μέσα στο 19ο αιώνα λύθηκαν βασικά ζητήματα χειρουργικής, όπως η αναισθητοποίηση του μέρους στο οποίο γίνεται η επέμβαση ή και ολόκληρου του σώματος, η αντισηψία των εργαλείων και του χειρουργικού πεδίου και η δυνατότητα μετάγγισης αίματος. Το ποσοστό θνησιμότητας από εγχειρήσεις μειώθηκε κατά πολύ. Επίσης τελειοποιήθηκε η μετεγχειρητική φροντίδα του άρρωστου, χάρη στην εξέλιξη της φαρμακολογίας με την ανακάλυψη φαρμάκων, όπως τα αντιβιοτικά, τα αναλγητικά κλπ.
Σκοπός της σύγχρονης χειρουργικής δεν είναι η θεραπεία, με αφαίρεση του άρρωστου μέρους του οργανισμού, αλλά η θεραπεία που γίνεται με τη διόρθωση.
Το φάσμα των επεμβάσεων που καλύπτει η χειρουργική περιλαμβάνει τρεις βασικές περιοχές του ανθρώπινου σώματος: την κοιλία, το μαστό και το θυρεοειδή αδένα και συνοψίζεται στις πιο κάτω παθήσεις:
- Όγκοι-κύστεις τραχηλικής χώρας
- Παθήσεις θυροειδούς αδένος
- Παθήσεις παραθυρεοειδών αδένων
- Παθήσεις μαστού
- Κήλες κοιλιακού τοιχώματος
- Διαφραγματοκήλες
- Καλοήθεις παθήσεις στομάχου και 12/δακτύλου
- Νεοπλάσματα στομάχου και 12/δακτύλου
- Χειρουργικές παθήσεις λεπτού εντέρου
- Εντερική απόφραξη
- Παθήσεις πρωκτού και δακτυλίου
- Αιμορροϊδική νόσος
- Κύστη κόκκυγα
- Παθήσεις χοληφόρων
- Νεοπλάσματα και άλλες χειρουργικές παθήσεις ήπατος
- Παθήσεις σπληνός
- Παγκρεατίτιδες
- Νεοπλάσματα παγκρέατος
- Αιμορραγία από ανώτερο και κατώτερο πεπτικό σύστημα
- Χειρουργικές παθήσεις επινεφριδίων
- Πολυενδοκρινικά σύνδρομα
- Νευροενδοκρινικοί όγκοι του πεπτικού συστήματος
- Περιτονίτιδα
- Ενδοκοιλιακά αποστήματα
- Οξεία Χειρουργική κοιλία
- Καταπληξία
- Αντιμετώπιση πολυτραυματία
- Νεοπλάσματα δέρματος και μαλακών μορίων
- Παχυσαρκία
Όλες οι πιο πάνω επεμβάσεις γίνονται με την κλασική χειρουργική, μέσω τομής στο αντίστοιχο μέρος του σώματος που εντοπίζεται το πρόβλημα. Οι περισσότερες δε από αυτές μπορούν να διεκπεραιωθούν και μέσω της λαπαροσκοπικής προσπέλασης ή λιγότερα επεμβατικών τεχνικών.