Ο θυρεοειδής αδένας είναι ο μεγαλύτερος ενδοκρινής αδένας του ανθρώπινου σώματος. Ομοιάζει με πεταλούδα και εντοπίζεται στην πρόσθια περιοχή του τραχήλου, μπροστά και εκατέρωθεν της τραχείας. Έχει βάρος περίπου 20 γραμμάρια και αποτελείται από 2 λοβούς (δεξιό και αριστερό), οι οποίοι συνδέονται μεταξύ τους με τον ισθμό, ενώ κάποτε συνυπάρχει και ένας ακόμα λοβός που ξεκινάει από τον ισθμό προς τα άνω και λέγεται πυραμοειδής.
Η αρχική ονομασία του θυρεοειδούς ήταν “λαρυγγικός αδένας”. Θυρεοειδής ονομάστηκε το 1656 από το Warton εξαιτίας του σχήματός του, που μοιάζει με ασπίδα (θυρεός). Η πρώτη αναφορά σε παθολογία του αδένα έγινε το 1786, όταν ο Parry μίλησε για υποθυρεοειδισμό και βρογχοκήλη.
Ο θυρεοειδής αδένας παράγει τρεις ορμόνες: τη θυροξίνη ή τετραϊωδοθυρονίνη (Τ4) και την τριιωδοθυρονίνη (Τ3) που ρυθμίζουν το μεταβολισμό όλων των ιστών, και την καλσιτονίνη που ελαττώνει τα επίπεδα του ασβεστίου του αίματος. Η σύνθεση και η έκκριση των θυρεοειδικών ορμονών ρυθμίζεται από τη θυρεοειδοτρόπο ορμόνη (TSH) που παράγεται στην υπόφυση, η οποία, με τη σειρά της, εξαρτάται από την έκκριση της θυρεοεκλυτικής ορμόνης (TRH) που παράγεται στον υποθάλαμο. Απαραίτητο για τη σύνθεση θυρεοειδικών ορμονών είναι το ιώδιο, το οποίο βρίσκεται συγκεντρωμένο στο θυροειδή.
Ο ρυθμός έκκρισης των θυρεοειδικών ορμονών συμβάλλει μαζί με άλλους ορμονικούς παράγοντες στην ομαλή ρύθμιση του μεταβολισμού του σώματος. Οι θυρεοειδικές ορμόνες συμβάλλουν στην ρύθμιση του μεταβολισμού της γλυκόζης, των λιπών και της χοληστερόλης, ενώ συμβάλλουν επίσης στην ρύθμιση της θερμοκρασίας του σώματος, της κινητικότητας του εντέρου, στον ρυθμό της καρδιάς, στην ταχύτητα της μυϊκής σύσπασης και στο σωματικό βάρος. Επιπλέον, στην βρεφική και παιδική ηλικία η έκκριση των θυρεοειδικών ορμονών είναι απαραίτητη, για την ομαλή σωματική και πνευματική ωρίμανση του παιδιού.
Μια σειρά από παθήσεις πιθανόν να επηρεάζει τη λειτουργία του αδένα. Αυτές είναι:
Ανωμαλίες ανάπτυξης του θυρεοειδούς
Με δεδομένο ότι η έλλειψη των θυρεοειδικών ορμονών στην παιδική ηλικία δημιουργεί παιδιά με σωματική και πνευματική καθυστέρηση έχει καθιερωθεί υποχρεωτικός έλεγχος των θυρεοειδικών ορμονών στα νεογέννητα βρέφη
Όζοι του θυρεοειδούς αδένα
Είναι ογκίδια που βρίσκονται πάνω ή μέσα στο θυρεοειδή αδένα, διαθέτουν σχήμα συνήθως στρογγυλό και υφή σκληρότερη του αδένα, ενώ αποτελούν προϊόν τοπικής θυρεοειδικής υπερπλασίας. Μπορεί να υπάρχει μόνο ένας (μονήρης) όζος ή πολλαπλοί διεσπαρμένοι μέσα στη μάζα του αδένα και στο μεγαλύτερο ποσοστό είναι καλοήθεις και δεν προκαλούν λειτουργικές διαταραχές.
Παθήσεις που προκαλούν υπερθυρεοειδισμό
Ο θυρεοειδής αδένας προβαίνει σε υπέρμετρη παραγωγή των ορμονών του. Η νόσος προσβάλλει κατά κύριο λόγο το γυναικείο φύλο.
Στα συμπτώματα της νόσου περιλαμβάνονται:
- Η νευρικότητα
- Η εύκολη κόπωση
- Οι ταχυκαρδίες με συχνή την αίσθηση έντονων χτύπων
- Ο προβληματικός ύπνος με αίσθηση αδυναμίας στο σώμα αλλά και κακής διάθεσης κατά τις πρωινές ώρες
- Η διακοπή της αναπνοής κατά την ανάσκελη στάση
- Το τρέμουλο των δακτύλων στην υπερέκταση
- Η ύπαρξη εξόφθαλμου
- Η τριχόπτωση
- Η μειωμένη αντοχή στην ζέστη
- Η βουλιμία με παράλληλη απώλεια κιλών και
- Η διάρροια
Παθήσεις που προκαλούν υποθυρεοειδισμό
Ο αδένας παράγει μικρότερη ποσότητα ορμονών. Και σε αυτή τη νόσο οι γυναίκες παρουσιάζονται περισσότερο ευάλωτες. Μπορεί να είναι πρωτοπαθής, να οφείλεται δηλαδή σε βλάβη του ίδιου του αδένα, ή δευτεροπαθής, δηλαδή σε εξωγενή βλάβη που εντοπίζεται κυρίως στην υπόφυση.
Τα χαρακτηριστικά συμπτώματα της πάθησης είναι:
- Η μυϊκή αδυναμία
- Η εύκολη κόπωση
- Ο αδύναμος κτύπος καρδιάς
- Η πάχυνση του δέρματος
- Η εύκολη πρόσληψη κιλών
- Η αίσθηση πρησμένου σώματος
- Η ευαισθησία στο κρύο
- Η δυσκοιλιότητα
- Η πνευματική νωθρότητα καθώς και
- Τα ξηρά μαλλιά-τριχόπτωση
Θυρεοειδίτιδες
Είναι η φλεγμονή του θυρεοειδούς αδένα. Ο όρος θυρεοειδίτιδα περιλαμβάνει ποικιλία παθολογικών καταστάσεων με διαφορετικές κλινικές εικόνες και συμπτώματα, οι οποίες έχουν κοινό σημείο την φλεγμονώδη αντίδραση του θυρεοειδή αδένα. Παρατηρείται ως αντίδραση του θυρεοειδή αδένα σε διάφορα φλεγμονώδη ερεθίσματα, το οποία μπορεί να είναι εξωγενή (μικρόβια ή ιοί) ή ενδογενή (αυτοάνοσα νοσήματα)
Καρκίνος του θυρεοειδούς
Ένα μικρό ποσοστό και συγκεκριμένα περίπου 1% όλων των καρκίνων του ανθρώπου βρίσκεται στο Θυρεοειδή αδένα. Ο καρκίνος του θυρεοειδούς μπορεί να εμφανιστεί σε οποιαδήποτε ηλικία, οι περισσότερες περιπτώσεις της νόσου όμως, εκδηλώνονται σε ανθρώπους μεγαλύτερους των 40 ετών. Οι γυναίκες προσβάλλονται 2 – 3 φορές συχνότερα από τους άνδρες. Οι περισσότερες περιπτώσεις καρκίνου του θυρεοειδούς είναι ιάσιμες. Η έγκαιρη και ακριβής διάγνωση, η σωστή θεραπεία και η τακτική παρακολούθηση με διάφορες εξετάσεις μπορούν να εξασφαλίσουν ένα υγιές μέλλον στους ασθενείς με καρκίνο θυρεοειδούς.
Διόγκωση του θυρεοειδούς αδένα (βρογχοκήλη)
Είναι ορατή με την μορφή εξογκώματος στο ύψος του τραχήλου, το δε μέγεθος κυμαίνεται από ένα ορατό οζίδιο έως μια ευμεγέθης διόγκωση. Όσο μεγαλύτερη είναι η βρογχοκήλη τόσο πιθανότερο είναι να πιέζεται ο οισοφάγος και η τραχεία προκαλώντας δυσχέρεια στην κατάποση και στην αναπνοή. Η βρογχοκήλη αναφέρεται στην ανατομική κατάσταση του θυρεοειδούς και όχι στην λειτουργική.
Η διάγνωση των πιο πάνω παθήσεων του θυρεοειδούς αδένα γίνεται πρώτα μέσω της κλινικής εξέτασης και μετά με τη διενέργεια εξειδικευμένων εξετάσεων που περιλαμβάνουν:
- Αναλύσεις αίματος που γίνονται για να ελεγχθεί η λειτουργία του θυρεοειδούς αδένα
- Υπερηχογράφημα που γίνεται για να ελέγξει την ανατομία του Θυρεοειδή αδένα, να προσδιορίσει το μέγεθος, τη θέση και τον αριθμό των ενδεχόμενων όζων και για να διερευνήσει την ύπαρξη τυχόν υπόπτων λεμφαδένων στην ευρύτερη περιοχή του λαιμού
- Συμπληρωματικές εξετάσεις (σπινθηρογράφημα ή/και κυτταρολογική εξέταση) που βοηθούν στη διαφορική διάγνωση μεταξύ καλοηθών και κακοηθών όγκων και καθορίζουν τα θεραπευτικά βήματα που θα ακολουθήσουν
- Η Αξονική (CT) ή η Μαγνητική (MRI) τομογραφία ενδείκνυνται μερικές φορές όταν χρειάζονται περισσότερες πληροφορίες αλλά δεν αποτελούν μέρος της αρχικής αξιολόγησης
Εφόσον τεθεί η διάγνωση μιας νόσου του θυρεοειδούς οι θεραπευτικοί χειρισμοί εξαρτώνται από το είδος της νόσου.
Οι λειτουργικές παθήσεις (υπερ- και υπο-θυρεοειδισμός) αντιμετωπίζονται κυρίως με φαρμακευτική θεραπεία με σκοπό την επάνοδο των θυρεοειδικών ορμονών στα φυσιολογικά επίπεδα.
Η φαρμακευτική θεραπεία δεν καταφέρνει πάντα να θεραπεύσει τη νόσο. Στις περιπτώσεις αυτές η οριστική θεραπεία είναι η χειρουργική αφαίρεση του θυρεοειδούς, ενώ εναλλακτικά προτείνεται η καταστροφή του αδένα με ραδιενεργό ιώδιο (Ιώδιο 131).
Η χειρουργική αφαίρεση (λοβεκτομή ή ολική θυρεοειδεκτομή) ενδείκνυται σε περιπτώσεις:
- Μεγάλων βρογχοκηλών και σε κάθε βρογχοκήλη που δεν ανταποκρίνεται στη φαρμακευτική θεραπεία ή προκαλεί συμπτώματα
- Μονήρων θυρεοειδικών όζων, οι οποίοι στην κυτταρολογική εξέταση υλικού μετά από παρακέντηση διά λεπτής βελόνας (FNA) είναι συμβατοί με ή ύποπτοι για καρκίνωμα ή όζων που είναι καλοήθεις, αλλά μεγάλου μεγέθους που συνεχίζουν να μεγαλώνουν παρά τη φαρμακευτική θεραπεία ή προκαλούν συμπτώματα (πόνο, δυσκολία στην κατάποση, βήχα, κ.α.)
Όπου απαιτείται χειρουργική αντιμετώπιση, με τη σωστή εφαρμογή της σύγχρονης τεχνολογίας από εξειδικευμένη χειρουργική ομάδα, τα προβλήματα του θυρεοειδούς ελέγχονται πλήρως και η ευεξία επανέρχεται στον οργανισμό.